Zus Jan Steen was klopje en woonde in Gouda

His­torisch onder­zoek ten beho­eve van een nieuw boek over de Goudse kerkgeschiede­nis heeft een opmerke­lijke ont­dekking opgeleverd. De zeventiende-eeuwse Lei­dse schilder Jan Steen, bek­end van zijn schilder­i­jen van vrolijke en rom­melige huishoudens, blijkt een bij­zon­dere relatie te hebben gehad met Gouda. In veel van deze stukken komt een in het donker gek­lede vrouw voor, die kinderen troost, oud­eren ver­ma­nend of bel­erend toe­spreekt of gewoon deel­neemt aan het fam­i­liege­beuren. Het gaat hier om een zoge­heten ‘klopje’, een onge­huwde vrouw die een geestelijk leven in de wereld leidt.

Bek­end is dat Jan Steen, die ook zichzelf vaak heeft afge­beeld op zijn schilder­i­jen, zijn zus Swaen­tje Agnes Steen meestal als model heeft gebruikt voor dit klopje. Swaen­tje was inder­daad ook zo’n klopje. Niet bek­end was dat Swaen­tje ruim dertig jaar in Goude woonde, nadat zij zich in 1682 inkocht in het zoge­heten Prove­nier­shuis. Dit huis voor met name alleen­staan­den stond op het Bol­w­erk, waar zich nu het Best West­ern Hotel bevindt. Met de ont­dekking van de Goudse con­nec­tie van Jan Steen is er een tweede beroemde zeventiende-eeuwse schilder die in ver­band kan wor­den gebracht met deze stad. Al langer is bek­end dat Rem­brandt van Rijn zijn huishoud­ster en bijs­laap Geertje Dircksz ged­won­gen liet opne­men in het Goudse Tuchthuis. Zoals Rem­brandt deze vrouw diverse keren heeft gebruikt als model voor zijn schilder­i­jen, zo heeft Jan Steen zijn in Gouda woonachtige zus Swaan­tje diverse keren een plek gegeven in de door hem geschilderde huishoudens. Marieke Abels is gepe­cialiseerd in de geschiede­nis van de klop­jes. Dit typ­isch Ned­er­landse fenoneem ontstond na de Refor­matie, toen alle kloost­ers in ons land ges­loten, herbestemd of afge­bro­ken wer­den. Vrouwen die toch een religieus leven wilden lei­den, toegewijd aan God en de kerk, plaat­sten zich onder begelei­d­ing van een biecht­vader, bleven onge­huwd en zetten zich zich op aller­lei manieren in voor de rooms-katholieke kerk. Ook Gouda telde in de zeven­tiende eeuw hon­der­den klop­jes. Het artikel met de onthulling over de zus van Jan Steen is verschenen in de bun­del Terug naar Gouda. Religieus leven in de maal­stroom van de tijd. De bundel werd gepresenteerd op 11 oktober ter gele­gen­heid van het 25-jarig bestaan van de Verenig­ing voor Ned­er­landse Kerkgeschiede­nis. Op die dag vond in de Oud-Katholieke Kerk aan de Hoge Gouwe een feestelijk con­gres van deze VNK plaats, dat werd geor­gan­iseerd in samen­werk­ing met His­torische Verenig­ing die Goude. Naast lezingen werden op die dag ook spe­ciale kerkhis­torische the­mawan­delin­gen aange­bo­den. Marieke Abels daarvan een voor haar rekening, en vertelde over het thema ‘vrouw en kerk in Gouda’.

Dit bericht was geplaatst inGeschiedenis, Kunstgeschiedenis. Bookmark the permalink. Zowel reacties als trackbacks zijn gesloten.