Nieuw op het Binnenhof

Gisteren ontving ik mijn allereerste loonstrookje en daardoor voelt het officieel; ik ben een werkende vrouw. Twee maanden geleden leidde ik nog een rustig studentenleven: wat lezen en schrijven, bibliotheek -en archiefbezoekjes, enige studiestress, koffie drinken op Neude, een biertje in de Stairway, uitgebreid kokkerellen en vooral laat naar bed. Nu wordt er door mijn lieve vriend gekookt en kan ik niet meer spontaan de stad in. Bovendien komt het niet zelden voor dat ik Pauw en Witteman met mijn ogen dicht bekijk. Het ritme van acht uur werken en twee uur treinen, zit er na drie weken helaas nog niet helemaal in.
Lees verder »

Geplaatst inOpinie | Tagged , | Reacties gesloten

Klein Vlaanderen in Gouda

‘De Invloed van Zuid-Nederlandse immigranten in Gouda in de periode 1585-1625′
M.A.W.L.M. Abels  (Verschenen in 2008:  twee delen in de Tidinge)

Inleiding
In de late zestiende eeuw en begin zeventiende eeuw vond in West-Europa op massale schaal immigratie plaats. Door politieke en religieuze onlusten vluchtten duizenden Europeanen naar een veiliger plaats. Deze immigrantenstroom bestond onder andere uit Engelse protestanten die omwille van de katholieke koningin Mary Tudor moesten vertrekken. Daarnaast waren er inwoners uit de Nederlanden die in opstand kwamen tegen de Spaanse overheerser en daardoor hun leven niet meer zeker waren. Een andere bekende immigrantengroep bestond uit Franse protestanten. Ten slotte waren er ook nog inwoners van de Duitse gebieden die door de Dertigjarige Oorlog gedwongen werden hun geluk elders te zoeken. [1. G. Asaert, 1585, De val van Antwerpen en de uittocht van Vlamingen en Brabanders (Tielt 2004) , 33. ]

Deze studie zal specifiek gericht zijn op de immigratiestroom vanuit Vlaanderen naar de Hollandse stad Gouda. Aan het einde van de zestiende eeuw vielen verschillende Vlaamse steden in handen van de Spanjaarden. Protestantse Vlamingen die niet wilden ‘terugkeren’ naar het katholicisme werden door deze machtswisseling gedwongen de Zuidelijke Nederlanden te verlaten. Vele Vlamingen vertrokken naar de Republiek waar ze hun geloof in vrijheid konden belijden. Eén van deze noordelijke toevluchtsoorden was Gouda. Het stadsbestuur zette de poorten wijd open en bood de Zuid-Nederlandse immigranten een plek aan om te wonen en te werken.

Lees verder »

Geplaatst inGeschiedenis | Tagged , , | Reacties gesloten

Het schildersnetwerk rondom de Schouwburg van Jacob van Campen (1637 – 1664)

‘Een groepsportret van schouwburgschilders in Amsterdam’

M.AW.L.M. Abels (2008)

Inleiding

In dit essay wordt het schildersnetwerk rondom de zeventiende-eeuwse Amsterdamse schouwburg van Jacob van Campen (1637-1664) gereconstrueerd. Uit diverse bronnen valt op te maken dat schilders op de meest uiteenlopende manieren betrokken waren bij dit Amsterdamse cultuurinstituut. Er waren kunstenaars die schilderden, decors vervaardigden, toneel speelden en zitting hadden in het schouwburgbestuur. Tot op heden is er weinig onderzoek gedaan naar de relatie tussen schilders en schouwburg. Hiervoor zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. Ten eerste is de grote schouwburgbrand uit 1772 van belang. [1. B. Albach, 300 jaar Schouwburg, (Amsterdam 1938), 5. ]  De schouwburg verhuisde in 1665 naar een nieuw onderkomen, dat uiteindelijk zou afbranden. Deze brand zorgde niet alleen voor achttien doden, maar legde ook de hele schouwburg, alsmede belangrijk archiefmateriaal in de as. Ten tweede heeft de schouwburg in haar bestaan diverse fasen doorgemaakt. Er is veelvuldig van onderkomen gewisseld, waardoor verschillende decors – en daarmee informatie over het kunstenaarsnetwerk van de schouwburg – verloren zijn gegaan.
Lees verder »

Geplaatst inGeschiedenis, Kunstgeschiedenis | Tagged , , | Reacties gesloten

Constantijn Huygens en Johannes Wtenbogaert

‘De (on)overbrugbare religieuze verschillen tussen

twee hovelingen in de Republiek.’

M.A.W.L.M. Abels (2009)

Inleiding

In dit artikel staat de bijzondere relatie tussen twee hovelingen van het stadhouderlijk Oranjehof centraal: namelijk de remonstrantse hofpredikant Johannes Wtenbogaert (1557-1644), en de contraremonstrantse hofsecretaris Constantijn Huygens (1596 – 1687). Uit de correspondentieoverzichten van Huygens blijkt dat deze tijdgenoten geregeld contact met elkaar onderhielden. [1. Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, De briefwisseling van Constantijn Huygens 1608-1687, In: http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/Huygens ]  Bovendien wijdt Huygens in zijn beroemde werk Mijn jeugd enkele lovende passages aan het redenaarstalent van Wtenbogaert. Hij bewondert hem als predikant en noemt hem ondermeer een model ‘van absoluut volmaakte welsprekendheid’. [2. C.L. Heesakkers (red)., Constantijn Huygens, Mijn Jeugd, (Amsterdam 1987), 64-65. ]  Het goede contact tussen Huygens en Wtenbogaert is opmerkelijk te noemen. Op zowel politiek als religieus vlak stond het tweetal namelijk lijnrecht tegenover elkaar. Daarnaast was er sprake van een leeftijdsverschil van meer dan veertig jaar.  Lees verder »

Geplaatst inGeschiedenis | Tagged , | Reacties gesloten

Arnoldus Buchelius

‘Een belangrijke schakel in een pluriform Utrechtse

 Kunstenaars milieu.’

M.A.W.L.M. Abels (2007)

Inleiding

Arnoldus of Aernout Buchelius werd in 1565 geboren in Utrecht en bracht daar het grootste gedeelte van zijn leven door. Buchelius behoorde tot de politieke en culturele elite van de Domstad en hechtte zeer veel waarde aan status en afkomst. Hij geniet heden ten dage hoofdzakelijk bekendheid vanwege zijn opvallende keuzes omtrent religie. In een periode van religieuze onrust in de Republiek maakte Buchelius namelijk de opmerkelijke overstap van katholieke naar libertijns-protestantse zijde, om uiteindelijk lid te worden van de orthodox-gereformeerde kerk. Naast zijn bijzondere religieuze leven is Buchelius ook beroemd vanwege zijn studies naar de oudheden (een term uit de zestiende en zeventiende eeuw die niet alleen de periode van het Romeinse Rijk besloeg, maar de gehele geschiedenis). Buchelius heeft gedurende zijn hele leven talloze aantekeningen gemaakt en jarenlang onderzoek gedaan.  Hij wordt door deze activiteiten gezien als één van de eerste personen die geschiedbeoefening tot een echt vak probeerde te maken. [1. S. Langereis, Geschiedenis als ambacht, Oudheidkunde in de Gouden Eeuw: Arnoldus Buchelius en Petrus Scriverius, (Hilversum 2001), 7. ] Lees verder »

Geplaatst inGeschiedenis, Kunstgeschiedenis | Tagged , , | Reacties gesloten

Pieter Aertsen

‘Een katholiek tafereel voor het protestantse Delft.’

M.A.W.L.M. Abels (2009)

Inleiding

De Beeldenstorm, in de zomer van 1566, heeft groot effect gehad op thema- en compositiekeuze van verschillende Nederlandse schilders. Door het iconoclasme en de opkomst van nieuwe religieuze stromingen werden kunstenaars gedwongen na te denken over hun eigen identiteit en de verwerking daarvan in hun kunstwerken. Bovendien zorgde de hernieuwde kijk op het afbeelden van religieuze thema’s, eveneens voor nieuwe ideeën binnen verschillende schildersateliers.

In dit essay zal het altaarstuk De aanbidding der koningen, van de zestiende-eeuwse schilder Pieter Aertsen worden bestudeerd. Het altaarstuk werd rond 1566 voor een van de kerken in Delft gemaakt en bestond oorspronkelijk uit drie panelen. [1. Het schilderij is gesigneerd en het Rijksmuseum dateert het paneel rond 1560. Voordat het altaarstuk in het Rijksmuseum terechtkwam, hing het paneel in het stadhuis van Delft. Het middenstuk hing in later in Deutzenhofje te Amsterdam. ]  Het middendeel en de linkerzijde zijn bewaard gebleven en bevinden zich tegenwoordig in het Rijksmuseum te Amsterdam. Geprobeerd zal worden de politiek-religieuze verwijzingen in het altaarstuk op te sporen en te verklaren. Daarnaast wordt er gekeken naar de mogelijke religieuze voorkeuren van Pieter Aertsen en de kerkelijke situatie in Delft ten tijde van de Beeldenstorm. Ten slotte zal worden gepoogd tot een meer specifieke datering van het paneel te komen.

 

Lees verder »

Geplaatst inKunstgeschiedenis | Tagged , , | Reacties gesloten

Anna Maria van Schurman

‘Heilige of zondaar? Haar leven en het zeventiende-eeuwse vrouwbeeld.’

M.A.W.L.M. Abels (2007)

Niet Aletta Jacobs, maar Anna Maria van Schurman (1607-1678) was de eerste studente van Nederland. Al in 1636, kort na de oprichting van de Universiteit Utrecht, kreeg de jonge Anna Maria toestemming om zich in te schrijven aan de universiteit. Ze volgde colleges bij de letterenfaculteit, geneeskunde en koos als hoofdrichting theologie. Als eerste studerende vrouw in de Noordelijke Nederlanden verwierf ze bekendheid in binnen -en buitenland. Schurman werd door haar tijdgenoten vooral vanwege haar intelligentie geprezen, maar ook vanwege haar creativiteit en doorzettingsvermogen. Haar prestaties werden zowel door mannen als vrouwen bejubeld. Het ideale beeld rondom Schurman leek echter te vervagen toen ze openlijk afstand deed van de gereformeerde kerk. Anna Maria sloot zich in 1666 namelijk aan bij een kleine radicale sekte die werd geleid door de Fransman Jean de Labadie (†1674). Vanaf dat moment stond haar leven niet meer in teken van de wetenschap, maar werd ze volledig opgeslurpt door de labbadistenbeweging. In dit artikel zal worden gekeken hoe de overstap van een academisch leven naar een religieuze sekte, het beeld rondom Schurman bepaalde. Hoe kwam het dat de intelligente Anna Maria deze overstap maakte? Werd deze wending door tijdgenoten toegeschreven aan het vrouw-zijn van Anna Maria? En keken vrouwen anders naar de overstap dan mannen?

Lees verder »

Geplaatst inGeschiedenis | Tagged , , | Reacties gesloten